In een vorige blog had ik geschreven dat er een stilzwijgende samenwerking heerste tussen de belangrijkste energiespelers op de Belgische markt. Dit voorkomt dat we kunnen spreken van een open markt in de Belgische energiewereld. De Belgische regering doet er nu alles aan om deze samenwerking te doorbreken. Een eerste maatregel is de tijdelijke bevriezing van de energieprijzen dat leidde tot een tumultueus rondje van prijsstijgingen en annulaties van deze prijsstijgingen. Alle Belgische energiebedrijven hebben de prijsstijging teruggedraaid, met uitzondering van Electrabel dat de prijs enkel terugdraait als de klant er expliciet om vraagt. Het toont de luxepositie van Electrabel aan ten opzichte van de andere energieleveranciers.
Een andere maatregel van de Belgische regering is een sensibiliseringscampagne omtrent de energieprijzen. Zoals ik in m'n vorige blog had aangegeven, kan de stilzwijgende samenwerking tussen de grote energiespelers worden doorbroken wanneer consumenten prijsbewuster worden door de kleinere spelers meer te laten adverteren. De maatregel die Vandelanotte nu in gedachten heeft, is een soortgelijk idee. Hij wil namelijk een sensibiliseringscampagne starten vanaf september waarbij gewone burgers de beste energieprijs kunnen laten berekenen op het gemeentehuis. Hoewel deze maatregel zeker effect kan hebben, druist hij in tegen de gevestigde economische principes. Het gaat hier immers om een eenmalige maatregel en geen structurele waardoor de markt enkel tijdelijk wordt geïmpacteerd.
Marktsituatie veranderen
De maatregelen die de Belgische regering tot dusver heeft getroffen, is er vooral op gericht om de stilzwijgende samenwerking tussen de verscheidene spelers te doorbreken. Dit is een eerste stap om de Belgische energiemarkt vrijer te maken, maar zal niet simpel zijn om te realiseren. Hoewel de Belgische energiemarkt sinds 2003 is geliberaliseerd is er sindsdien eigenlijk weinig veranderd. Dit is voornamelijk te wijten aan de economische macht van Electrabel. Deze energiereus bedient 3,2 miljoen private en professionele klanten. Grof geschat zijn er zo'n vijf miljoen klanten in België wat het overwicht van Electrabel aantoont. De enige echte concurrent voor Electrabel is Luminus dat zo'n 1,4 miljoen klanten bedient. Nuon en Essent bedienen slechts enkele honderd duizenden klanten. Het is dus met andere woorden een markt die wordt gedomineerd door twee partijen.
Dit is een klassiek voorbeeld van een Cournot duopolie waar twee firma's hun output (in dit geval de energie de ze aan de klanten leveren) bepalen aan de hand van elkaars geschatte output. Luminus gokt dat Electrabel x eenheden energie zal produceren, terwijl Electrabel gokt dat Luminus y eenheden energie zal produceren. De output van beide energiebedrijven is gelijk aan de vraag op de markt en die bepaalt dan ook de uiteindelijke marktprijs. Het snijpunt van de reactiefuncties van beide bedrijven bepaalt het equilibrium van de marktprijs in een grafiek. Aangezien beide bedrijven werken met gissingen zal de marktprijs uiteindelijk convergeren naar dit equilibrium na meedere stappen.
Neem de volgende grafiek als voorbeeld. Stel dat Electrabel Q1 is en Luminus Q2. De reactiefunctie van beide bedrijven wordt voorgesteld door de twee rode lijnen. Het snijpunt van de twee rode lijnen is het equilibrium, 10. Aangezien beide bedrijven elkaars exacte output niet kennen, wordt de prijs verscheidene keren aangepast totdat het equilibrium van tien is bereikt. Dit evenwicht is dus het beste antwoord van de twee spelers rekening houdend met elkaars productie. Eén van de kenmerken van een Cournot duopolie is dat de winst per firma daalt naarmate er meer firma's in de markt opereren. Hoewel sinds 2003 er een aantal energieleveranciers zijn bijgekomen, is hun impact marginaal omdat ze regionaal opereren of omdat ze veel te klein zijn om te concurreren met de gevestigde waarden zoals Electrabel en Luminus.
Naar Bertrand
Een ander model is het Bertrand duopolie waar beide firma's de prijs van hun product bepalen zodat hun winst wordt gemaximaliseerd rekening houdend met de gegiste prijs die de andere firma zal vragen. Het verschil tussen het Cournot en Bertrand model is dat bij de eerste de capaciteit vaststaat en niet meer kan aangepast worden. Bij het Bertrand duopolie kan een firma de prijs (en capaciteit) aanpassen als het gelooft dat het daardoor meer winst kan boeken. Dit is de cruciale gedachtengang van het Bertrand duopolie, want zo ontstaat er een prijsrivaliteit die eenzelfde werking kan hebben als de prijsvorming in de vrije markt.
Stel dat de prijs van zowel Electrabel als Luminus 10 is. Als Luminus zijn prijs verlaagt tot 9,99 zal het marktaandeel van Electrabel wegsnoepen en om geen klanten te verliezen, zal Electrabel zijn prijs ook tot 9,99 moeten verlagen. De prijs zal blijven zakken totdat de marginale kosten (de kosten voor het produceren van één extra eenheid) gelijk is aan nul en zodoende maken beide bedrijven geen economische winst meer. Dit betekent dat zowel Electrabel als Luminus elkaar wantrouwen en niet samenwerken. Zoals uit de prijszetting van de voorbije weken is gebleken, is er wel sprake van een stilzwijgende samenwerking tussen de energieleveranciers.
Voorwaarden
In praktijk klinkt het vrij simpel om de Belgische energiemarkt open te gooien: breng de focus van een Cournot duopolie naar een Bertrand duopolie en je bent er. Helaas is de realiteit enigszins anders. Elk duopolie heeft namelijk zijn eigen kenmerken.
Cournot duopolie:
- Verscheidene firma's bieden een homogeen product aan;
- Er is geen samenwerking tussen de firma's;
- Firma's hebben economische macht;
- Het aantal firma's verandert niet;
- Firma's concurreren op het gebied van capaciteit en kiezen hun capaciteit simultaan;
- De firma's gedragen zich rationeel en strategisch, ze proberen met andere woorden hun winst te maximaliseren rekening houdend met de beslissingen van hun concurrenten.
Bertrand duopolie:
- Twee of meer firma's bieden een homogeen product aan;
- Er is geen samenwerking tussen de firma's;
- Firma's concurreren op het gebied van prijs dat simulaltaan wordt bepaald;
- Consumenten kopen het product bij de firma die de laagste prijs aanbiedt.
De tweede voorwaarde bij het Cournot duopolie klinkt vreemd. In een vorige blog beweerde ik immers dat Luminus en Electrabel een stilzwijgende samenwerking hebben. Hoe kunnen ze dan beide in een Cournot duopolie terecht geraken? Dit heeft te maken met het statische karakter van het Cournot duopolie. De capaciteit van beide firma's kan niet of nauwelijks worden gewijzigd waardoor de prijs in het begin zal convergeren tot het Cournot equilibrium. Wanneer dit evenwicht is bereikt, kunnen beide firma's door signalering een stilzwijgende samenwerking initiëren. Dit verklaart wat er tussen Luminus en Electrabel is gebeurd en dit duopolie kan enkel doorbroken worden wanneer één van beide spelers substantieel meer capaciteit kan leveren. Ironisch genoeg stagneert de capaciteit van de Belgische energiespelers de laatste jaren.
Maatregelen
De twee grootste maatregelen die de Belgische energiemarkt volledig kunnen opengooien zijn de economische machtspositie van Electrabel verminderen en consumenten prijsbewuster maken omtrent hun energiekosten. Dit laatste gaat gebeuren met de sensibiliseringscampagne die in september van start zal gaan, maar is helaas geen structurele maatregel. In plaats daarvan zou er een definitieve maatregel moeten komen die het de consument gemakkelijker maakt om prijzen te vergelijken. Dit kan bijvoorbeeld door een website op te starten en de energiebedrijven verplichten om deze URL op hun facturen te zetten. Zo is de zichtbaarheid van de prijzen een stuk groter.
De maatregel met de meeste potentiële impact is echter de machtspositie van Electrabel verminderen. Dit kan enkel gedaan worden door klanten die overstappen naar een andere energieleverancier. De regering neemt nu verscheidene pogingen om de stilzwijgende samenwerking tussen de energieleveranciers te doorbreken, maar het zal een lastige kluif zijn om dit te realiseren. Zelfs als de regering hierin slaagt zodat de prijzen dalen, heeft Electrabel nog altijd veel meer economische macht dan zijn concurrenten. De energiereus heeft namelijk schaalvoordelen die anderen niet kunnen bereiken. Desnoods biedt Electrabel prijzen aan onder de marginale kosten van zijn concurrenten en prijst het hen uit de markt om daarna monopolieprijzen te vragen. Het is dus niet eenvoudig om hier iets aan te doen en het is ook de reden waarom Electrabel bijna tien jaar na het opengooien van de energiemarkt zich nog steeds gedraagt als een monopolist.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten