Fujinon XF 16mm F/1.4 R WR

Eén van de chouchous in het lensaanbod van Fuji is de 16mm f/1.4. Deze groothoeklens wordt door velen bewierookt omwille van zijn scherpe beelden en wordt wel eens de scherpste lens van Fuji genoemd. Technische tests wijzen uit dat er scherpere lenzen zijn, maar dat neemt niet weg dat zowat iedere Fuji-fotograaf op Youtube deze lens aanbeveelt. Dan moeten we toch te maken hebben met iets bijzonders... 

Zestien milimeter

Een brandpuntsafstand van 16mm is een beetje een vreemde eend in de bijt wanneer je over meerdere lenzen beschikt. Het is geen veelzijdige lens want met 16mm is het gezichtsveld vrij breed en daarom niet geschikt voor de meeste fotografiestijlen. De reden waarom ik deze lens dan toch aanschafte, was eerder uit curiositeit en ik wilde wel eens weten waarom bijna iedereen de 16mm zo unaniem looft. Ik had al mijn ouwe getrouwe 18-135mm zoomlens en er was dus eigenlijk niet veel reden om deze lens aan te schaffen. Toch ben ik blij dat ik dit gedaan heb, want de 16mm beschikt als primelens over een aantal grote troeven. 

Ten eerste is er het maximaal diafragma van f/1.4 waardoor deze lens maar liefst drie stops sneller is dan de 18-135mm zoomlens die over een maximaal diafragma beschikt van f/3.5 bij 18mm. Dit biedt uiteraard meer mogelijkheden in scherptediepte en zo is het mogelijk om foto's te nemen met een erg wazige achtergrond en mooie bokeh waar dat bij mijn zoomlens niet mogelijk is. Bovendien laat het grotere diafragma ook toe om indoor foto's te nemen, terwijl dat bij de 18-135mm een stuk moeilijker is tenzij je de ISO naar extreme waarden verhoogt. Zo heb ik met de 16mm foto's binnenin genomen in een expositieruimte van een botanische tuin in Madeira of close-up foto's van vlinders genomen in een vlindertuin op het Duitse bloemeneiland Mainau. 

Tweede voordeel

Het bruggetje naar het tweede voordeel is zo gemaakt en dat is de minimale focusafstand van 15 centimer . Anders gezegd: je kan foto's nemen van je onderwerp met slechts 15 centimeter tussen je onderwerp en de lens. Hoewel echte macrofoto's niet mogelijk zijn, kan je de 16mm dus wel uitstekend inzetten als close-up lens. Tot dusver gebruikte ik de 16mm het meeste om bloemen in botanische tuinen te fotograferen. Ik beschik eveneens over de 80mm f/2.8 macrolens van Fuji, maar de groothoeklens van 16mm is veel meer geschikt om bloemen volledig te fotograferen. Vergeleken met de 18-135mm is het ook veel eenvoudiger om in kleine ruimtes te fotograferen. Bij de zoomlens zal ik al een aantal meters van het onderwerp moeten staan om iets volledig in beeld te brengen. Denk bijvoorbeeld aan een grote streetart muurschildering waarbij ik aan de andere kans van de weg moet staan. Soms is dat echter niet mogelijk en de 16mm laat toe om dergelijke onderwerpen op slechts één of twee meter afstand volledig in beeld te brengen. 

 

Groothoeklenzen worden meestal ingezet om landschappen te fotograferen en dat is ongetwijfeld één van de sterkste punten van deze 16mm f/1.4. De kijkhoek is redelijk groot waardoor het een ideale lens is om landschappen te fotograferen. Eén van de nadelen is echter dat door de minimale focusafstand afstanden worden vervormd. Onderwerpen die zich vlakbij bevinden worden waarheidsgetrouw getoond, maar onderwerpen die zich bevinden op een verdere afstand - denk bijvoorbeeld aan bergen - lijken zich veel verder te bevinden dan dat ze in werkelijkheid zijn. Bij mijn 18-135mm zoomlens heb ik veel minder last van dit aspect van afstandsvervorming, maar het is een eigenschap dat inherent is aan de 16mm en bij uitbreiding elke groothoeklens. Daarom vind ik deze lens persoonlijk net iets minder geschikt om bepaalde landschappen zoals bergen te fotograferen. 

Astrofotografie

Een aspect waar de Fujinon 16mm f/1.4 zich ook toe leent, is astrofotografie. Het fotograferen van de melkweg is één van de moeilijkere zaken die je kan doen in fotografie en zeker in België. Door de lichtpollutie is het geen eenvoudige taak om een donker stukje België te vinden waar je sterren kan fotograferen. Met een maximaal diafragma van f/1.4 is de 16mm op papier geschikt om sterren te fotograferen. Ik heb dit in een eerste poging gedaan, maar het resultaat vond ik zelf rampzalig. Dit was grotendeels te wijten aan Vlaanderen waar verlichting aansteken een nationale sport is, maar toch ook gedeeltelijk aan de 16mm die geen scherpe resultaten liet zien. De lens op dit diafragma had namelijk last van coma waardoor sterren transformeren tot wazige puntjes. Wanneer je het diafragma terugdraait met twee stops naar f/2.8 is de coma nagenoeg verdwenen, maar verlies je uiteraard ook een heleboel licht.   

De 16mm kent dus een aantal heel specifieke doeleinden, maar de waarheid is dat deze lens één van mijn minst gebruikte lenzen is omdat het juist zo specifiek is. Het is geen all-round lens waarmee je zowel straatfotografie als portretten neemt zoals de 35mm f/2, maar het zorgt er juist ook voor dat dit een lens is die ik steevast meeneem wanneer ik op vakantie ga. Is het niet voor close-up foto's dan wel voor landschap. Zo is deze lens al meegegaan naar Antarctica, Zwitserland en Madeira en heb ik er telkens een aantal dagen van gebruik gemaakt. Hoewel ik deze lens dus niet superveel gebruik, beschouw ik de 16mm wel als een onmisbare lens in mijn assortiment. 

Beeldkwaliteit

Het lijkt erop dat de beeldkwaliteit van de 16mm door bijna de gehele Fuji-gemeenschap wordt aanbeden, maar persoonlijk vind ik dat toch net iets te veel eer voor deze lens. De beeldkwaliteit van deze groothoeklens is zonder meer zeer goed te noemen en zal beter scoren dan veel andere lenzen met eenzelfde brandpuntsafstand. Een scherpe beeldkwaliteit leveren met een groothoek is namelijk één van de moeilijkste zaken die je als lensproducent kan doen. Toch levert de 16mm meteen van f/1.4 scherpe beelden in het midden van de lens. De hoeken zijn toch een tikkeltje minder scherp en kennen ook wat vignettering. Dat kan je ook afleiden uit de bijhorende MTF-kaart voor deze lens. De lens werkt ook met een ingebouwd lensprofiel en van zaken zoals purple fringing en chromatische aberratie heb ik bij f/1.4 nauwelijks last. Als het er is, merk ik het in ieder geval niet op bij de genomen foto's.  

Vanaf zes millimeter van het centrum begint de kwaliteit achteruit te gaan en op tien millimeter bevinden de saggitale lijnen zich onder zeventig procent van de MTF-kaart wat algemeen beschouwd wordt als het criterium voor goede beeldkwaliteit. Bij f/4 is ook de beeldkwaliteit in de hoeken op erg hoog niveau en is vignettering helemaal verdwenen, maar dan zijn we ook wel drie stops verder. In praktijk merk ik hier echter weinig van omdat ik de lens voornamelijk gebruik om bloemen en planten te fotograferen waar voornamelijk kleuren de blikvanger zijn van deze foto's. Bovendien heb ik een voorkeur voor het vignetteren van foto's in Lightroom waardoor dit probleem zich automatisch opheft. In vergelijking met de 18-135mm zoomlens vind ik de foto's van de 16mm primelens toch zichtbaar beter. Maar het de scherpste lens van Fuji noemen, is toch wel een (grote) stap te ver. 

Autofocus en manuele focus

Eén van de belangrijkste aspecten van een lens is de autofocus en daar blinkt de 16mm f/1.4 toch in uit. De autofocus is snel en geruisloos. Onderwerpen worden erg snel in beeld gebracht, ongeacht of ik nu autofocus uitvoer in zone of punt. Het is bijvoorbeeld niet zo snel als de bliksemsnelle autofocus van Fuji's f/2 prime lenzen, maar in praktijk zal je hier weinig verschil in merken. Hoewel ik de 16mm nog niet heb gebruikt voor video - om de eenvoudige reden dat ik amper video opneem - werkt ook de autofocus hier goed. Fuji staat niet onmiddellijk bekend om zijn geweldige lenzen als het aankomt op video, maar daar is de 16mm één van de spreekwoordelijke uitzonderingen. Je dient wel op te letten op de interne microfoon als je deze lens gebruikt. De 16mm durft namelijk een klein beetje lawaai te maken bij autofocus wat door de interne microfoon kan opgepikt worden.    

De 16mm beschikt eveneens over een grote manuele focusring. Door over te schakelen naar manuele focus via de ontkoppeling krijg je uitgebreide mogelijkheden om manueel te focussen. Zo is er ook een schaal die aangeeft hoe ver je manueel focust, maar zelf heb ik dit nog weinig gebruikt. De technologische vooruitgang in fotografie heeft geleid tot fantastische autofocus mogelijkheden en daar wil ik als gebruiker graag dankbaar van gebruik maken. Er is wel één puntje waarop je moet letten. Wanneer de ontkoppeling voor manuele modus is ingeschakeld, wordt autofocus uitgeschakeld tenzij je in S (van single focus) bent. Het overkwam me vaak dat ik in C (continuous focus) foto's wilde nemen, maar de autofocus was uitgeschakeld omdat de ontkoppeling was geactiveerd. Pas na maanden had ik dit door en dat zaaide nogal wat verwarring bij mij...  

Bouwkwaliteit

Over de bouwkwaliteit van de lens kan ik weinig slechts zeggen. De lens is grotendeels uit metaal vervaardigd, is robuust, voelt solide aan en kan tegen een stootje. De grote manuele focusring draait erg soepel en is gemakkelijk om op de tast te bedienen. De ring om het diafragma in te stellen is wat losser ingesteld en daarom is het naar mijn mening net iets te gemakkelijk om van f/1.4 naar pakweg f/8 te gaan, maar dat is uiterst subjectief. De enige factor die wat tegenvalt, is de lensdop van de 16mm die toch wat aan de zwakke kant is. Ik heb mijn exemplaar tweedehands gekocht en ik kan misschien pech hebben met dit exemplaar, maar ook bij andere lenzen - bijvoorbeeld de 18-135mm - merk ik dat lensdoppen niet altijd van even voorbeeldige kwaliteit zijn.Wat ook voor deze lens spreekt, is dat het beschikt over weather resistance en daarmee ook gebruikt kan worden in ruigere weersomstandigheden. 

De 16mm is geen compacte lens en weegt zo'n 375 gram zonder lensdop en lenskap. Dat is zeker niet klein, maar ook niet kolossaal. Aangezien het maximaal diafragma f/1.4 is, is het nu eenmaal eigen aan de fysica dat er ook meer glas in deze lens zit. Glas dat je dus mee torst. Wanneer ik op stap ga om te fotograferen is deze 16mm f/1.4 nooit mijn eerste keuze, maar durf ik de lens wel mee te nemen als tweede of zelfs derde lens. Aangezien de lens niet erg compact is en toch wel een paar honderd gram weegt, ben ik er niet zo happig op om deze lens mee te nemen zoals ik dat met de 35mm f/2 bijvoorbeeld wel doe. Zowel letterlijk als figuurlijk kan dit een gewichtig probleem zijn. 

Prijs 

Eén van de grootste breekpunten van deze lens is misschien wel de prijs. De adviesprijs voor de 16mm f/1.4 is een kleine negenhonderd euro en dat is toch niet weinig. Daarmee is het zeker niet de duurste lens van Fuji, maar behoort het wel tot de duurdere exemplaren. Voor dat geld kan je ook een veelzijdige zoomlens kopen of een andere primelens met een beter brandpuntsafstand. Wanneer alle zaken in acht worden genomen, is de prijs misschien wel gerechtvaardigd. De stevige bouwkwaliteit, goede beeldkwaliteit, lichtsterkte van f/1.4, snelle autofocus en weather resistance zijn factoren die een meerprijs rechtvaardigen. Bovendien zijn gelijkaardige lenzen van de concurrentie ongeveer even duur.

Een andere mogelijkheid is om een gebruikt exemplaar op de kop te tikken. Dat heb ik gedaan en voor de zachte prijs van 450 euro werd ik de nieuwe eigenaar van dit exemplaar. Ondanks het erg specifieke brandpuntsafstand van 16mm is dit één van de meest verkochte lenzen van Fuji en is het vrij eenvoudig om op tweedehandssites in België of Nederland een betaalbaar exemplaar te vinden. De gangbare prijs voor de meeste exemplaren zal nu echter rond de 550 euro liggen. Voor dat geld krijg je wel één van de meer bijzondere lenzen van Fuji en dat is ie zeker waard. Maar zoals zo vaak bij het aankopen van tweedehands zaken: kijk vooral naar de reputatie van de verkoper!

Conclusie

Naar mijn bescheiden mening is de Fujinon 16mm f/1.4 niet zo goed als zijn reputatie voorafgaat. Het is noch de beste noch de meest scherpe lens van Fuji. Maar deze lens evalueren op zijn reputatie is bij voorbaat een verloren strijd, want de verwachtingen zijn zo hooggespannen dat geheid elke lens teleurstelt. Wat je wel krijgt, is een groothoeklens met een bijzonder karakter die - voor een groothoek - scherpe foto's neemt en diverse doeleinden kent. Landschap is de meest logische stijl, maar de lens is op zijn best als semi-macrolens voor natuurfotografie. Ik gebruik de lens niet vaak, maar als ik het doe, weet ik dat ik sowieso met een paar fantastische foto's naar huis kom. 

+ 

In het centrum bijzonder scherp voor een groothoeklens
Minimale focusafstand maakt deze lens erg geschikt voor het nemen van close-ups
Door de lichtsterkte van f/1.4 ook erg bruikbaar bij indoor locaties
Goede bouwkwaliteit
Eén van de beste lenzen van Fuji om video op te nemen

- 

Brandpuntsafstand van 16mm is erg specifiek en daarom niet geschikt voor veel fotografiestijlen
Beeldkwaliteit in de hoeken niet super bij f/1.4
Minder geschikt voor astrofotografie door last van coma
Nieuwprijs mocht wat lager zijn
Minimale focusafstand zorgt soms voor zichtbare afstandsvervormingen bij verre locaties (bv. bergen)

Reisverslag Antarctica - deel twee: Drake Lake

Dag 5: Drake Lake (deel 1)

De eerste volledige dag op zee betekent ook meteen de confrontatie met de beruchte Drake Straat. Dit is een passage van ongeveer 750 kilometer tussen Ushuaia, het meest zuidelijke punt van Zuid-Amerika, en Antarctica. Dit gebied kent nagenoeg geen eilanden wat de Antarctische circumpolaire stroom de kans geeft om ongehinderd langs de hele wereld te stromen. Deze stroming zorgt voor metershoge golven als je hier komt varen. Nog voor de aanvang van de reis was ik genoeg gewaarschuwd voor deze eventuele moeilijke passage en daarom had ik mijn voorzorgsmaatregelen genomen. Ik had medicijnen tegen misselijkheid en reisziekte mee, maar gelukkig bleef het bij één voorzichtig pilletje. 

De expeditiegidsen  hadden namelijk eerder uitgelegd dat er twee varianten mogelijk zijn: een kalme zee, de Drake Lake, of de wat ruwere variant die resulteert in de Drake Shake. Gelukkig voor het hele schip werd het de eerste optie. Aangezien varen naar Antarctica zo’n twee dagen in beslag neemt, waren de eerste twee dagen volgeboekt met lezingen. Lezingen gingen onder andere over de ontdekking van Antarctica waar het Belgische expeditieschip Belgica nog een belangrijke rol heeft gespeeld. Dit was namelijk het eerste schip dat doelbewust overwinterde in Antarctica. Andere presentaties gingen over de dieren in Antarctica: de diverse types zeehonden en vogels die van Antarctica hun thuis hebben gemaakt. 

Een safety briefing hoort ook bij zo’n reis en hier kregen we de reddingsvest mee die we telkens omdeden wanneer we aan wal gingen. We kregen ook een parka mee – die we mochten houden – en laarzen mee om door de eeuwige sneeuw van Antarctica te stappen. Het principe van leave not trace behind wordt niet alleen door hikers toegepast, maar ook door reizigers. Antarctica is namelijk een haast ongerept gebied en ondanks het toerisme wil iedereen dat uiteraard zo houden. Dat houdt in dat bij zowel het vertrekken als terugkomen aan het schip alles wordt ontsmet. Tussen de lezingen en briefings door had ik de kans om op het hoogste dek te kijken naar de verscheidene zeevogels zoals onder andere de grote stormvogel waarvan ik enkele foto’s heb kunnen maken. 

Dag 6: Drake Lake (deel 2)

De tweede overgangsdag op zee kabbelde verder op het ritme van de eerste dag. Ook nu werd de dag grotendeels opgevuld met lezingen. De aftrap voor deze dag werd gegeven door Yves Adams, een Belgische fotograaf. Hij vermoedde dat hij enige Belg op de Ocean Diamond was, maar die twijfel werd meteen weggeveegd toen ik mijn hand opstak om aan te duiden dat er een tweede Belg op het schip was! Yves legde de basiselementen van fotografie uit, maar ik kende alles al. Niettemin is het een goede heropfrissingscursus en kreeg ik ook enkele praktische tips mee. Zo vertelde Yves dat je in Antarctica best op ISO 400 kan fotograferen en dat de witbalans best op bewolkt kan gezet worden. Een goede tip want na mijn reis blijkt inderdaad dat het veelal bewolkt is in het uiterste zuiden van deze aardbol. 

Andere presentaties werden gegeven door glacioloog Mike die alle details uitlegde over de werking van ijsvorming, de geschiedenis van Antarctica waar meerdere landen overeenkwamen om een verdrag te ondertekenen en uiteraard de meest beroemde inwoners van Antarctica: pinguïns. Ondertussen haalde ik af en toe ook een frisse neus op buiten, maar buiten de Stille Oceaan was er niet veel te bespeuren. De Drake Lake van de eerste dag werd opnieuw herhaald en golven waren amper waarneembaar. Een aparte vermelding verdient ook de keuken van de Ocean Diamond die geweldig werk afleverde. Het eten was gedurende de hele reis voortreffelijk en zowel ontbijt, middagmaal als avondeten was om handen en vingers van af te likken. 

Dag 7: Lemaire Kanaal, Yalour Eilanden en Vernadsky onderzoeksstation

Na twee dagen van varen door de Drake Straat was het eindelijk zo ver en mochten we Antarctica begroeten. Voor dat moment echter was aangebroken, voer de Ocean Diamond eerst door het Lemaire Kanaal. Dit is één van de meest idyllische plaatsen van geheel Antarctica. Het is namelijk een nauw kanaal dat enorm mooie plaatjes oplevert. Dit kanaal heeft overigens een significant Belgisch tintje. De Belgica voer als eerste schip door dit stuk en kapitein De Garlache vernoemde het kanaal naar de Belgische ontdekkingsreiziger Charles Lemaire die Congo mee in kaart bracht voor Leopold II. De sereniteit en grootsheid van deze passage kan enkel omschreven worden met een buitenaardse schoonheid. Als kennismaking met Antarctica kan dit tellen!

De eerste zodiac cruise staat gepland in de ochtend en gaat naar de Yalour Eilanden. Een zodiac is een rubber bootje waar ruim tien personen in kunnen en zodiacs dienen als vervoermiddel om naar het vasteland te gaan, maar worden ook ingezet om een kleine cruise te maken langs het vasteland. Elke expeditie bestaat dus uit een excursie op het vasteland en een zodiac cruise die elk ongeveer anderhalf uur duren. Bij de Yalour Eilanden kunnen we nog geen voet op vasteland zetten, maar de zodiac cruise is alvast een geweldige gelegenheid om de pracht en praal van Antarctica te ontdekken. De majestueuze landschappen zijn adembenemend met kliffen die steil uit de oceaan klimmen, ijsbergen die door de wind in de meest diverse vormen zijn gehouwen en ijsschotsen die bevolkt worden door zeehonden en pinguïns.  

De eerste stappen aan vasteland worden in de namiddag gezet wanneer Vernadsky Station op een bezoekje wordt vereerd. Dit is een Oekraïens onderzoeksstation met Britse origine. In 1996 kocht Oekraïne het station voor een symbolische pond over en wordt sindsdien bemand door Oekraïense wetenschappers. We krijgen hier een kleine rondleiding door het station en hier wordt zelfs sterke drank gestookt. Het blijven per slot van rekening Oost-Europeanen… De zodiac cruise in de buurt van het onderzoeksstation kent niet het imponerende karakter van de eerste cruise eerder op de dag, maar toont wel de diversiteit van het zevende continent. Onze zodiac wordt bestuurd door Samantha die is afgestudeerd als zeebioloog en zij vertelt fascinerend over de dierenwereld. Zonder problemen schept ze één of ander wormachtig wezen - salpen -  uit het water en vertelt ze er enthousiast over. Ze geeft ook uitleg over de algen die steeds meer en meer te vinden zijn op het sneeuw van Antarctica en het sneeuw rood en groen doet kleuren. Een erg drukke dag, maar wel een onvergetelijke ervaring!