Het Rubenshuis in Antwerpen

Mijn portie cultuur in België staat sinds de pandemie op een laag pitje en voor het eerst in twee jaar ben ik nog eens naar een museum geweest op Belgische bodem. Ik stapte namelijk de auto in om een bezoekje te brengen bij Rubens. Of althans het huis waarin hij honderden jaren geleden in leefde.  

Antwerpen is van iedereen, maar nu toch vooral van de Hollanders

Als ik naar Antwerpen ga, doe ik dat steevast in het weekend omdat het dan overwegend rustig is in Vlaanderens' grootste stad. Vandaag was dat echter niet het geval en dat is wellicht toe te schrijven aan twee redenen. Nederland verkeert nog grotendeels in lockdown en onze bovenburen zakken dan met heel veel plezier af naar het zuiden om daar te gaan winkelen. Bovendien is de soldenperiode nog steeds bezig en heel veel kooplustigen palmden het Antwerpse centrum in op zoek naar een parkeerplaats om aan hun rooftocht op de Meir te starten. 

Daar had ik uiteraard gen rekening mee gehouden en het zoeken naar een parkeerplaats veranderde in een hele queeste. De  parkeergarages waren volzet en ik vond er dus maar niets beters op om de Kaaien af te re rijden totdat ik lukraak een parkeerplaats in mijn schoot geworpen kreeg. Een idiote tactiek die wonderwel werkte, maar wel een tijdrovende bezigheid. De verplaatsing naar het Rubenshuis duurde ook iets langer dan voorzien, maar de stappenteller kan wel wat kilometers gebruiken nu ik dezer dagen amper buitenkom.

In tijden van Covid dient bijna alles op voorhand ingepland te worden, dus ook een museumbezoek. In de ochtend had ik een ticket aangeschaft voor twaalf euro en moest ik ook een tijdsslot aanduiden. Ik had half drie geselecteerd en elk tijdsslot (van een half uur) heeft een maximum van vijftig bezoekers. Ik weet niet of daar echt naar gekeken wordt, want ik had niet de indruk dat dit gecontroleerd werd. Er werd ook met geen woord gerept over de verplichte scan van de QR-code van het Covid Safe Ticket. En als zij er niet achter vragen... Ik vond het wel bijzonder slecht georganiseerd dat het scannen van het ticket bij de balie gebeurt en niet bij de personen bij de ingang van het museum. Heel de wereld doet het zo, maar in België zijn we inmiddels wel gewend dat men in Antwerpen tegendraads is. 

Over Rubens, niet van

Toen ik bij het Rubenshuis arriveerde, wist ik niet goed wat ik moest verwachten en ik ging ervan uit dat ik in een schildergalerij zou binnenstappen met overwegend werken van Rubens. De realiteit is toch wel lichtjes anders. Zoals de naam van het museum verraadt, was dit het vroegere woonhuis van Rubens dat nu opgesmukt is met kunst. Overwegend schilderijen, maar af en toe ook beelden, sieraden, meubilair en andere zaken. De meeste van deze kunstwerken zijn trouwens niet van Rubens zelf, maar hebben wel met Rubens te maken. Dit kan gaan van schilderijen van Rubens' leerlingen zoals Jacob Jordaens en Anthony Van Dijck tot sieraden van Helena Fourment. Hoewel er dus ook een aantal werken van Rubens zelf te zien is, behoort de meerderheid van de collectie daar dus niet toe. 

Waarom er maar vijftig bezoekers per half uur worden toegelaten, is meteen duidelijk wanneer ik het huis binnenstap. Sommige van de kamers zijn namelijk vrij klein en als daar drie schilderijen staan met bijhorende uitleg, wordt de desbetreffende kamer wel erg snel opgevuld. Bij mijn bezoek was er geen papieren gids meer beschikbaar, maar kon ik wel een digitale versie downloaden. In deze digitale tijden vind ik dat geen probleem, maar sommigen zullen dit misschien jammer vinden. In deze (digitale) gids wordt op een bondige wijze een aantal werken uitgelegd. Niet elk kunstwerk werd in deze gids opgenomen, want anders zou het een tweehonderd pagina's tellend document zijn.

Rondleiding

Mijn tochtje door het huis duurde ongeveer een uur en dan heb ik alles op mijn duizendste gemak bekeken. Ik kan me dus voorstellen dat minder aandachtige toeschouwers - en dat zal wellicht de meerderheid zijn - hier sneller zal doorlopen. De eerste werken geven een goed idee van wat het Rubenshuis biedt. Dat begint met twee gravures van hoe het huis eruit zag op het einde van de zeventiende eeuw. Daarna is er nog een klein bronzen reliëf gevolgd door een heleboel schilderijen en schetsen gemaakt op olieverf. Eén daarvan gaat over Helena Fourment, de tweede vrouw van Rubens, en zo leert de bezoeker bij een aantal kunstwerken meer over het leven van deze grootmeester. 

Het elan van de benedenverdieping gaat zo verder en er is zelf een kleine kapel aanwezig in het gebouw. Ik moet zeggen dat de architectuur van het Rubenshuis indrukwekkend is, maar de kapel staat wat mij betreft toch nog een beetje hoger dan al de rest. Ik heb er in ieder geval met veel plezier even stilgestaan. Daarna gaat het naar de bovenverdieping en hier tref ik toch meer alternatieve artefacten aan. Zo stop ik bij de linnenkamer en het hemelbed waarin Rubens naar verluidt heeft geslapen. Maar ook werken uit Rubens' eigen collectie zijn hier te vinden. Verreweg de meeste hiervan zijn schilderijen. 

Een schilderij dat ik in het zonnetje wil plaatsen, is Interieur van de Antwerpse jezuïetenkerk door Wilhelm Schubert van Ehrenberg dat er wel erg indrukwekkend uitziet. Zoals de naam van het doek doet vermoeden, vind je hier het marmeren interieur van de Antwerpse jezuïetenkerk. Dat is met een ongelofelijk gevoel voor precisie getekend zodat ik er enkel met een eindeloze dosis bewondering naar kan kijken. Enkel de menselijke bezoekers lijken me qua verhouding net iets te groot in vergelijking met de rest van de kerk. Het mooiste moment van de dag is misschien wel wanneer ik hier in m'n eentje rustig naar kan kijken zonder dat ik gestoord word door andere bezoekers.  

Aparte kamer

Bij de bovenverdieping gaat het op een bepaald moment terug naar buiten waar ik een mooie blik krijg over de fraai aangelegde tuin die er toch maar eerder treurig bijligt op deze winterdag. Vervolgens gaat het naar beneden waar bij de benedenverdieping enkele portretten te vinden zijn. Van Rubens zelf, maar ook van enkele van zijn beroemde leerlingen zoals Jordaens en Van Dijck. Het beste is echter voor het laatste bewaard waar in een grote kamer enkele gigantische schilderijen van Rubens te vinden zijn. Dit zijn historieschilderijen die bijbelse taferelen uitbeelden of gebaseerd zijn op mythologie. Hoewel dit indrukwekkende schilderijen zijn, is het toch vooral het formaat dat tot de verbeelding spreekt. Dit zijn immers schilderijen van drie à vier meter breed en twee à drie meter hoog. Zoals ik dus zei: gigantisch!

Het meest interessante werk in deze kamer is misschien wel het onvoltooide Hendrik IV in de slag bij Ivry. Dit schilderij is omwille van politieke redenen nooit afgewerkt, maar het toont wel hoe Rubens begint aan zo'n groot schilderij. Met losse penseeltrekken tekent hij een ruwe versie en houdt hij verschillende opties open bij het vastleggen van de definitieve compositie. Een mooi voorbeeld hiervan is een soldaat die drie armen heeft zodat Rubens in een later stadium kon beslissen wat de beste compositie was. Zo ver is het dus nooit gekomen. 

Op het einde wacht er nog een stadstuin, maar in de winterperiode is hier bitter weinig te beleven. In de zomer kan je hier misschien nog wel vijf minuten doorlopen, maar nu ben ik er amper gebleven. Ik blijf wel even stilstaan bij de verschillende beelden die er buitenstaan. Op het einde staat er ook nog een fraai paviljoen met enkele beelden, maar ook hier ben ik relatief snel vertrokken. In de zomer is het allicht leuker toeven dan nu. 

Conclusie

Twaalf euro kost een kaartje en dat vind ik toch best wel veel voor een museumbezoek waar de meeste mensen allicht een half uur voor nodig hebben. Het bezoek zelf vind ik wel de moeite waard. Het Rubenshuis zelf vind ik hoogstaand qua architectuur en de tentoongestelde werken hebben me zeker geboeid. Alleen wordt er niet erg veel over Rubens zelf verteld en had ik het gevoel dat ik keek naar een potpourri van diverse kunstwerken. Wat mij betreft is het Rubenshuis zeker een bezoekje waard, maar is het best te combineren met een ander Antwerps museum.