Nieuwe naam
De afgelopen jaren heb ik verscheidene musea bezocht in België, maar het Museum voor Midden-Afrika was een opvallende afwezige op deze lijst. De reden hiervoor is simpel: het museum is namelijk tussen 2013 en 2018 grondig gerenoveerd met een geschat kostenplaatje van 66,5 miljoen euro. Het museum werd inmiddels herdoopt tot Africa Museum en de deuren gingen eind 2018 weer open. Het resultaat is dat het museum architectonisch een ware metamorfose heeft ondergaan. Bezoekers worden voortaan in een apart gebouw verwelkomd waar ze tickets kopen, maar er is ook plaats voor lockers, pick-nick en toiletten. Daarna wordt de museumbezoeker via een steile trap naar -2 geleid en komt men via een lange gang naar de eigenlijke expositieruimtes waar de imposante collectie van het Africa Museum wordt getoond.
Voor de renovatie werd het Museum voor Midden-Afrika met de regelmaat van de klok beticht dat het vrij betuttelend was voor het Afrikaanse erfgoed en dat Leopold II met een wel heel gunstige blik werd benaderd. Bij deze renovatie is het museum regelmatig ten rade gegaan bij Congolese belangengroepen om het land op een representatieve manier te tonen. Het uiteindelijke resultaat is dat getoonde museumstukken op een neutralere manier worden gekaderd. Tekst wordt op een pseudo-wetenschappelijke manier getoond en men heeft het niet langer over ‘België’, maar wel over ‘de kolonisator’. Op deze manier tracht het Africa Museum op een neutralere en objectievere manier feiten weer te geven, maar het paternalisme duikt jammer genoeg op bij elke hoek, al is het wel in mindere mate. Ook de rol van Leopold II wordt niet (voldoende) kritisch benaderd, terwijl de tweede Belgische koning verantwoordelijk is voor één van de grootste genocides aller tijden.
Grote collectie
Afrika is een continent dat bestaat uit talrijke facetten. Deze verscheidene facetten worden in het Africa Museum tentoongesteld in diverse expositieruimtes. De blinkvanger is uiteraard het leven en welzijn van de Congolese bevolking wanneer het werd gekoloniseerd door België vanaf 1885. In het museum worden maskers, beelden en andere zaken getoond, maar evenzeer de invloed van de Belgische kolonisatie op de plaatselijke bevolking. Congo is namelijk een kunstmatige samenstelling van duizenden lokale stammen die plots werden verenigd onder het mom van het ‘beschaafd maken’ van deze stammen. De vreselijke invloed hiervan wordt op een adequate manier verduidelijkt in het museum, maar er wordt zelden een kritische noot bij geplaatst. Er is eveneens een galerij voorzien waar de rol van rubberplantages wordt uitgelegd en wat de impact hiervan is. Meer dan een oppervlakkig ‘decimatie van de bevolking’ valt er niet te lezen, terwijl we het hier wel hebben over de uitroeiing van een bevolking.
Uiteraard wordt er ook aandacht gespendeerd aan andere aspecten met dieren en natuur als andere blikvanger. Congo bevat namelijk het grootste regenwoud ter wereld na de Amazone en vervult daarmee een belangrijke functie in het Afrikaanse ecosysteem. Daarnaast is Congo (letterlijk) op veel gebieden en onontgonnen terrein en is er nog steeds veel olie en andere gesteenten aanwezig op Congolees grondgebied. Het Africa Museum benadrukt het belang van het Congolese regenwoud, maar contrasteert dit ook met lokale bevolking die de natuurlijke rijkdommen amper of niet kan benutten. Er is ook een grote collectie van opgezette dieren aanwezig met onder andere een berggorilla, een giraf, een olifant, een leeuw en andere dieren. In een post-koloniale wereld hoort dit misschien in een museum, maar de relevantie van deze dieren in een eigentijdse collectie kan hard in vraag gesteld worden. Het museum laat niet na zichzelf te bewieroken op gebied van wetenschap door te stellen dat het over een uitgebreide collectie en bibliotheek over Afrika beschikt. Dan moet het toch mogelijk zijn om de collectie te moderniseren naar meer eigentijdse normen.
Praktische verbeteringen
De uitgebreide expositieruimtes bevatten ook een collectie die gaat over taal en muziek en legt bijvoorbeeld de complexiteit uit van de verschillende Buntu-talen. Persoonlijk vind ik dit minder interessant dan de sociaal bewogen geschiedenis van de Congolezen onder Belgisch koloniaal bewind, maar dat neemt niet weg dat bij deze collectie er interessante dingen te vinden zijn. Zo is er een erg actieve beweging in het maken van (straat)strips in Kinshasa en komt vanuit Namibië en Zimbabwe muzikale invloeden over de grens gewaaid. Het is enkel jammer dat het Africa Museum van deze renovatie onvoldoende gebruik heeft gemaakt om de collectie interactiever te maken. Er zijn voldoende schermen aanwezig om info op te roepen of beeldfragmenten te bekijken, maar de uitwerking hiervan laat te wensen over. Bij een klein centraal halletje kan je gratis een koptelefoon meenemen, maar dat wordt nergens uitgelegd. Een bewaker doet angstvallig alle uitleg, maar kan onmogelijk de vele bezoekers de nodige uitleg verschaffen. Het blijkt ook dat de koptelefoon voorlopig enkel in het Frans werkt en nog niet voor andere talen.
De renovatie mag dan afgerond zijn, maar er zijn dus zeker nog verbeteringen te boeken bij het huidige Africa Museum. Het gaat met name om praktische zaken zoals deze koptelefoon, maar ook andere dingen zoals het gebrek aan toiletten, parkeergelegenheid en bewegwijzering van het museum. Het Africa Museum in Tervuren wordt druk bezocht en in de namiddag mag je je verwachten aan een mensenzee en een vlotte doorstroming wordt soms bemoeilijkt door letterlijke bottlenecks zoals smalle doorgangen of ongelukkige composities van tentoongestelde stukken.
Conclusie
Het Africa Museum zegt van zichzelf dat het een autoriteit is op het vlak van Afrikaanse cultuur en erfgoed en toont dat ook in een diverse collectie die gaat over Congolese samenleving, natuur, beeldende kunsten en natuur en dieren. Deze collectie rechtvaardigt een trip naar dit museum, maar anderzijds kan de relevantie van sommige segmenten in vraag gesteld worden. Het museum laat op praktisch vlak soms ook te wensen over en kan vooral op dit gebied progressie boeken. Een goed geïnformeerde bezoeker kan echter veel van dit leed voorkomen om zo op een rustige manier te genieten van de indrukwekkende collectie van dit onlangs heropende museum.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten