Het Snijders & Rockoxhuis in Antwerpen

Nog niet zo lang geleden bezocht ik 't Steen in Antwerpen. Ik was zelf niet onder de indruk van deze interactieve marketingexpo voor de stad Antwerpen, maar één ding was me wel bijgebleven. Een studente vertelde enthousiast over het feit waarom de universiteitsbuurt haar lievelingsbuurt is. Hier speelde het Snijders & Rockoxhuis een belangrijke rol en ze omschreef dit museum als misschien wel het mooiste museum van Antwerpen. En dat is dus een goede museumtip voor alweer een wisselvallige zondag in juni. 

Eén museum, twee patriciërswoningen

Het museum is gevestigd in het stadscentrum van Antwerpen en bestaat uit twee patriciërswoningen die nu naadloos overgaan in elkaar. Deze woningen behoorden vroeger tot de schilder Frans Snijders en Nicolaas Rockox wat meteen de naam van het museum verklaart. Frans Snijders was een schilder die zich specialiseerde in stillevens en je ziet dus enkele van zijn werken in dit museum. Dat zijn slechts een paar exemplaren, want veel schilderijen van Snijders heb ik niet gezien. Dat dit museum naar hem is vernoemd, is dus in de eerste plaats te danken dat zijn woning nu als museum wordt gebruikt. 

Nicolaas Rockox daarentegen heeft een veel grotere invloed op de inhoud van dit museum. Hij was namelijk meervoudig burgemeester van Antwerpen in de zestiende eeuw en heeft tijdens zijn leven een indrukwekkende kunstcollectie opgebouwd die je terugvindt in het Snijders & Rockoxhuis. Hij was ook een mecenas van Pieter-Paul Rubens en het is dus geen verrassing dat je veel werken van Rubens in dit museum terugvindt. Het zijn wel niet de topwerken van Rubens, maar er hangen wel verrassend veel schilderijen uit zijn atelier hier. Daarnaast zijn er nog andere ronkende namen zoals Jacob Jordaens, Pieter Bruegel de Oude en anderen. 

Verbeelde weelde

Toch is het de tijdelijke collectie "Verbeelde Weelde" die mijn bezoek opfleurt, want er zijn werkelijk tientallen werken van Jan Davidsz. de Heem. Met een "." achter Davidsz dus. Ik weet niet of het grammaticaal correct is, maar zo staat het echter wel overal gepresenteerd. De Heem is gespecialiseerd in stillevens en het is leuk om eens schilderijen te zien die niet handelen over christelijke thema's. Stillevens zijn niet mijn lievelingsgenre in schilderland, maar een mooi geschilderd stilleven kan ik zeker appreciëren. 

Bij de Heem is mijn waardering overigens groot, want technisch is dit het meest hoogstaande wat ik tot dusver heb gezien qua stillevens. Met name de schilderijen in zijn late periode waar vruchten als 3D uit het schilderij lijken te vallen, zijn van grootse schoonheid. Wel is het zo dat er een heleboel schilderijen van de Heem worden tentoongesteld en dan begint eentonigheid wel toe te slaan. Thema's zoals fruitschalen en de jacht worden frequent getoond. Naar het einde toe maakt dit het steeds moeilijker om het ene stilleven van het andere te onderscheiden. 

Tablet

Het Snijders & Rockoxhuis verdient een stevige pluim voor de manier waarop het de bezoeker door het museum leidt. Dit wordt gedaan met behulp van een tablet waarbij augmented reality wordt gebruikt om schilderijen te herkennen. Wanneer een schilderij wordt herkend, krijg ik automatisch de bijhorende uitleg te zien en die kan ik vervolgens vastklikken om dit rustig op mijn tablet te lezen. Soms gaat het zelfs verder dan dat, want dan wordt op het scherm van het tablet extra instructies getoond. Zo verwijzen pijlen bijvoorbeeld naar figuren op een schilderij en elke pijl zegt meer over een bepaald figuur. Bij dit museum is technologie duidelijk een meerwaarde voor het museumbezoek. 

De permanente collectie bestaat ook grotendeels uit schilderijen waarvan dus een aantal van bekende schilders, maar het merendeel zal de cultuurminnende bezoeker niet zo snel herkennen. Dat is misschien wel de reden om het Snijders & Rockoxhuis te bezoeken, want deze werken zijn zeker en vast de moeite waard. Hoewel sommige schilderijen een christelijke toets hebben, handelen de meeste werken over non-religieuze thema's en dat kom je niet zo vaak tegen bij zestiende eeuwse schilderijen. Hoewel dit museum grotendeels bestaat uit schilderijen, zijn er ook andere kunstwerken te vinden. 

Veel voorwerpen uit de tijd van Nicolaas Rockox zijn namelijk bewaard gebleven en zo zie ik dus ook antiek meubilair, kabinetten, keramiek, beelden, bustes en zelfs klavecimbels op mijn ronde. Deze zaken gelden echter meer als bijkomstigheden. Het is leuk dat het er is, maar je zal niet naar Antwerpen afzakken om een paar bustes van Romeinse keizers te bezichtigen. Het zou ook leuk zijn geweest als de meegeleverde tablet deze objecten ook zou kunnen herkennen, maar dat is niet het geval. Hier moest ik dus de objecten zelf selecteren op mijn tablet om meer info te krijgen. 

Tot de nok gevuld

Ik was zelf ongeveer twee uur in het museum dat bestaat uit tien kamers. De twee patriciërswoningen en het stadstuintje zijn niet erg groot, maar het moet wel gezegd worden dat sommige kamers tot de nok gevuld zijn met schilderijen en andere kunstwerken waarbij ik soms tot twintig minuten of zelfs meer in één kamer bleef. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de kunstkamer en dan stel ik me de vraag of te soms niet te veel is. Andere kamers ogen wat leger aan en dan is het misschien beter om schilderijen en andere kunstwerken meer evenwichtig over het museum te spreiden.  

Hoewel door het gebruik van het tablet dit museum een technologische toets heeft, is dat voor het overige echter vrij beperkt. Er is één groot scherm waar je meer informatie vindt over De Spreekwoorden van Breugel waar je 108 spreekwoorden kan ontdekken. Er zijn niet meer interactieve schermen en ik vermoed dat dit komt door plaatsgebrek. Soms barst het Snijders & Rockoxhuis uit zijn voegen omdat er zoveel kunstwerken worden tentoongesteld. Less is more luidt het bij een Engels spreekwoord en ik denk dat dit bij het Snijders & Rockoxhuis zeker van toepassing is. 

Conclusie

Ik vind dit niet het mooiste museum van Antwerpen, maar de locatie van twee patriciërswoningen, de nadruk op non-religieuze schilderijen en een rariteitenkabinet van andere kunstwerken onderscheidt het Snijders & Rockoxhuis zeker van andere musea. Grote namen zoals Rubens, Bruegel en Jordaens zullen de bezoekers aantrekken, maar het zijn echter de onbekendere schilders die de show stelen in dit museum. Het gebruik van het tablet is een duidelijke meerwaarde voor het museumbezoek en laat de bezoeker toe om op eigen tempo dit museum te ontdekken. 

Soms is het een beetje eentonig door de vele gelijkaardige werken en lijkt het op een rommeltje door de grote hoeveelheid aan kunstschatten op één kamer. Maar dat illustreert anderzijds ook de uniciteit van dit museum. Verandering van spijs doet eten zou Bruegel geschilderd hebben in zijn spreekwoordenschilderij.